Informatief en geanimeerd gesprek met toprestaurator Michel van de Laar

Podiumgesprek bij Depot Expo: Van den Brand interviewt Michel van de Laar (links)

Nou is het natuurlijk wel een buitengewoon interessant onderwerp, maar als degene die erover komt vertellen dat ook nog eens met de nodige verve doet, zit je aan je stoel gekluisterd. Het overkwam de circa 25 belangstellenden bij het tweede podiumgesprek rond de expositie Depot Expo. Michel van de Laar, kunstrestaurator van naam, gaf zaterdag 24 mei een kleurig en geurig inkijkje in zijn vak, ondervraagd door Geert van den Brand.

Van museum naar freelance

Michel van de Laar mag dan een bijzonder beroep hebben waarmee hij in kringen van connaisseurs en kunstminnaars vertoeft, hij kan heel down to earth vertellen over zijn vak van kunstrestaurator. Een kwart eeuw was hij dat bij het Amsterdamse Rijksmuseum, nu al weer elf jaar voor eigen rekening en risico. Bekend werd Van de Laar door zijn deelname aan het tv programma ‘Het Geheim van de Meester’ waarin een team specialisten oude meesters namaakte.

Als derde generatie van een Bosch restauratorgeslacht (zijn opa was Arnold van de Laar) kent Michel al te goed de beperkingen van zijn vak. “Je mag geen fouten maken, er is maar één oplossing.” En: “Een restaurator is eigenlijk de grootste vijand van een schilderij: wij kunnen in vijf minuten meer kapot maken dan de tijd in honderd jaar.”

Oorsprong is essentie

Michel berijdt zijn stokpaardje als hij vertelt over de essentie van een goede restauratie: “Wat was de bedoeling van de kunstenaar met het schilderij? Wat wilde hij laten zien, welke kleuren, welke stemming? Daarvoor kan het nodig zijn meer werken van de betreffende kunstenaar te gaan zien. En veel over hem te weten te komen. En eerlijk: soms wist de kunstenaar helemaal niet wat de bedoeling van zijn werk was. Een portret schilderen was ook gewoon broodwinning.”

Is een restaurator een kunstenaar of een ambachtsman, vroeg Geert van den Brand. “Ik ben eigenlijk de advocaat van de kunstenaar. Ik dien de kunstenaar, daarom is het zo essentieel om naar die oorsprong van het werk terug te gaan. Hoe zag het er oorspronkelijk uit?” En als je in een museum loopt, ben je dan in eerste instantie een restaurator of een kunstgenieter? Michel: “Ik heb natuurlijk röntgenogen en kijk dwars door werken heen, zie alles, ook slechte of juist hele goede interventies. Maar ik stel het genieten toch voorop.”

Rembrandt: een Zwitsers horloge

Een voorkeur voor een schilder, een periode of een stijl heeft Michel niet, hij wil graag overal aan werken. En dat heeft hij dan ook gedaan, in het ‘Rijks’, maar ook nu nog als freelancer. Hij werkt voor musea, particulieren en ook voor bedrijven met kunstcollecties, zoals de Bankiersfamilie Van Lanschot. Een toprestauratie waaraan Michel werkte was de Jeremiah van Rembrandt, waaraan hij, zo schrijft hij op zijn website, met “dezelfde passie en liefde werkte als aan een schilderijtje van Henk Weijzig uit 1948, een voorstelling van Jappenkamp Changi, geschilderd op een stukje resthout.” Een Rembrandt noemt Michel een Zwitsers horloge, vanwege de gelaagdheid en de fenomenale techniek die erin zit.

Een mooi onderwerp was ook het fenomeen restauratie-ethiek. Michel: “Dat gaat met golven. Dan weer moeten oneffenheden of  beschadigingen absoluut onzichtbaar worden gemaakt, dan weer mogen ze blijven, want ze voegen wat toe aan het verhaal van het schilderij. Zoals het portet van een jongetje waar zijn zoontje – vele jaren later – met een pijl en boog een gat in schoot. Dat scheurtje heb ik bij restauratie bewust gehandhaafd én gedocumenteerd achterop het schilderij. Het maakt wezenlijk onderdeel uit van het doek. Je kunt het op mijn website zien.”

Michel van de Laar vertelt met verve over zijn vak.

Er komen in het kader van de Depot Expo nog twee podiumgesprekken, steeds op zaterdagmiddag 15:00. De toegang is gratis, net als de tentoonstelling.

• 7 juni: Thomas Vriens (directeur van Museum Slager in ‘s-Hertogenbosch)
• 14 juni: Mario Cadée (glas in lood restaurator, o.a. van De Petrus)

De tentoonstelling Depot Expo is te zien tot 8 juli 2025 tijdens de openingstijden van DePetrus.