Depotschatje 5: De Vughtse Bevrijdingsrok

Redactrice Els Knaapen draagt bevrijdingsrok uit collectie Vughts Museum

Het Vughts Museum wil een zo’n goed mogelijk beeld geven van de geschiedenis en cultuur van Cromvoirt, Helvoirt en Vught. Daarbij maakt het museum gebruik van allerlei voorwerpen en kunst uit het depot. Maar veel objecten komen nooit of heel sporadisch uit het depot. Elke maand belichten de vrijwilligers van de Werkgroep Collectiebeheer en registratie een depotschatje.

Op zondagavond 5 mei 2024 werd in Barak 1B het live-radioprogramma ‘Dijkstra & Evenblij Ter Plekke’ opgenomen. De uitzending was ook te zien en te horen (en is terug te kijken) op nporadio1.nl. Presentatoren Erik Dijkstra en Frank Evenblij spraken met gasten over onder meer de geschiedenis van Kamp Vught: de periode tijdens en na Tweede Wereldoorlog, het bunkerdrama, de beroemde bokser Ben Bril die in kamp Vught terechtkwam en woonoord Lunetten. En Els Knaapen, redactrice van dat programma, verhaalde over de bevrijdingsrok. Zij droeg voor die gelegenheid de bevrijdingsrok uit de collectie van het Vughts Museum.

In Vught werd in 2019 tijdens de herdenking van de oorlog en de viering van 75 jaar vrijheid veel aandacht besteed aan de bevrijdingsrok of vrijheidsrok. Het idee voor een bevrijdingsrok kwam op bij verzetsstrijdster Mies Boissevain-Van Lennep, die de kampen Vught en Ravensbrück overleefde.

In 1946 trok zij het land in met haar plannen voor een bevrijdingsrok. Overal gaf zij voordrachten en kreeg de rok publiciteit.

Mevrouw Boissevain kreeg het idee van de rok in een gevangenis in Amsterdam. Daar ontving zij van familie, vrienden en bekenden een kleurrijke das, gemaakt van lapjes stof van allerlei kledingstukken. Over ieder lapje vertelde zij haar medegevangenen een verhaal, wat zorgde voor verbondenheid onder hen. Ook zou zij inspiratie hebben opgedaan in Zweden, waar zij na de oorlog in een sanatorium herstelde van alle ontberingen. Zij zag daar Zweedse gastvrouwen van allerlei lapjes theemutsen en schortjes maken.

Mevrouw Boissevain ontwierp een rok met een uitbundig kleurenspel en grillige figuren. Haar ideaal was, dat iedere Nederlandse vrouw haar eigen nationale feestrok samenstelde, als symbool van troost, wederopbouw en nationale verbondenheid. Zo kon zij in een tijd van textielschaarste toch weer iets bruikbaars en moois creëren. De vrouwen konden op hun rok data en emblemen aanbrengen die betrekking hadden op nationale gebeurtenissen of op hun eigen leven. Elke rok die aan het Nationaal Instituut werd gestuurd (voorloper van het NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies), werd afgestempeld en kreeg een nummer dat in de rok werd verwerkt.

Meer dan 4000 patchwork-rokken zagen het licht. Het Vughts Museum kreeg in 2021 een exemplaar ten geschenke. Dat is voorzien van de volgende data van nationale gebeurtenissen: 10 mei 1940, 5 mei 1945, 6 september 1898, 6 september 1948 en 31 augustus 1948. De rok is niet afgestempeld en genummerd. Op de zwart-wit foto draagt de Vughtse An Wagenaars (zesde v.r.) deze bevrijdingsrok, vermoedelijk op een Bevrijdingsdag in Vught.

Tijdens het bevrijdingsfeest op 26 oktober 2019 was op het Marktveld de Vughtse Vrijheidsrok van maar liefst 4 meter doorsnede te bewonderen. Het was een project van kunstenares Judith Abels en Dian Langenhuijzen van Plaza Cultura, waarvoor schoolkinderen, ouders, leerkrachten, bewoners van Vughterstede en veel anderen lapjes aanleverden. Later heeft de reuzenrok een tijd bij het Nationaal Monument Kamp Vught gestaan en vervolgens bij Huize Elisabeth. Het NMKV heeft ook een originele bevrijdingsrok. Die is te zien in de permanent expositie.

Hier is het fragment terug te luisteren:

https://www.nporadio1.nl/fragmenten/dijkstra-en-evenblij-ter-plekke/9bf8cf7c-d3e7-488c-bedb-d2f2a168fe1f/2024-05-05-meer-vrouw-op-straat-verzetsvrouw-mies-boissevain-van-lennep

Urijan Poerink