Depotschatje 8: De steen van Mauthausen

Het Vughts Museum wil een zo’n goed mogelijk beeld geven van de geschiedenis en cultuur van Cromvoirt, Helvoirt en Vught. Daarbij maakt het museum gebruik van allerlei voorwerpen en kunst uit het depot. Maar veel objecten blijven in het depot liggen of hangen. Elke maand belichten de vrijwilligers van de Werkgroep Collectiebeheer en registratie een depotschatje.

Tot de collectie van het museum behoort de ‘Steen van Mauthausen’. Het is een brok graniet afkomstig uit de steengroeve van het beruchte nazi-concentratiekamp Mauthausen in Oostenrijk, niet ver van de stad Linz.

Mauthausen, dat negenenveertig nevenkampen in heel Oostenrijk telde, was een concentratiekamp van de zwaarste categorie, met feitelijk als doel “vernietiging door dwangarbeid”. Verzwakte gevangenen moesten werken in de steengroeve Wiener Graben en vele van hen bezweken onder de last van de zware stukken graniet (vaak zo’n 50 kg) die zij via een 186 meter hoge trap naar de top van de groeve moesten sjouwen. Ruim 200.000 mannen, vrouwen en kinderen verbleven tussen 1938 en 1945 in het kamp, van wie meer 95.000 werden vermoord of stierven door ontberingen. Onder de slachtoffers bevonden zich 1.658 Nederlanders.
Het Vughts Museum beschikt nauwelijks over documentatie over hoe en wanneer ‘de steen van Mauthausen’ in zijn bezit is gekomen. De omstandigheid dat ons dorp ook een concentratiekamp had, zal wel hebben meegespeeld. Overigens zijn vanuit dat kamp geen gevangenen rechtstreeks naar Mauthausen gedeporteerd.
De steen bevond zich tot voor kort in het depot van het Nationaal Monument Kamp Vught; daar worden de meeste objecten en documenten van het Vughts Museum bewaard die betrekking hebben op het kamp.
Het stuk graniet met afmetingen van 27 x 30 x 34 cm en een gewicht van circa 40 kg, is onlangs voor 15 jaar in bruikleen gegeven aan het Nationaal Holocaustmuseum in Amsterdam, dat in het voorjaar 2024 officieel zal worden geopend. De steen zal met een foto van de steengroeve van Mauthausen te bezichtigen zijn in de permanente expositie; niet in een vitrine, want iedereen mag hem aanraken.

Illustraties:
– de ‘Steen van Mauthausen’ die in het Nationaal Holocaustmuseum te zien zal zijn;
– de ‘Trap des Doods’ van de steengroeve Wiener Graben.