Depotschatje 7: de stereoscoop

Het Vughts Museum wil een zo’n goed mogelijk beeld geven van de geschiedenis en cultuur van Cromvoirt, Helvoirt en Vught. Daarbij maakt het museum gebruik van allerlei voorwerpen en kunst uit het depot. Maar veel objecten blijven in het depot liggen of hangen. Elke maand belichten de vrijwilligers van de Werkgroep Collectiebeheer en registratie een depotschatje.

Eén ervan hebben we weer eens van de plank gehaald, omdat het wel een heel fraai en oud apparaat is. Het gaat om een stereoscoop. Dit is een apparaat waar in vroeger tijden zogenaamde stereodia’s mee bekeken konden worden.

Een moderne variant hiervan was populair in de jaren ‘60 van de twintigste eeuw. Wellicht ken je hem nog: de viewmaster. Daarmee kon je ronde schijfjes met daarin gemonteerde dia’s bekijken. De schijfjes waren verkrijgbaar in allerlei thema’s. Verre landen en vreemde volken waren een belangrijk onderdeel van het aanbod.

De hier getoonde stereoscoop was een viewmaster avant la lettre. Deze waren in de eerste drie decennia van de twintigste eeuw razend populair en in zeer verschillende uitvoeringen, van zeer eenvoudig tot zeer geavanceerd en luxe, in verschillende prijsklassen, te koop. Dit is zo’n luxe uitvoering.

Het plaatje dat je ermee bekijkt, is afgedrukt op een glasplaatje. Een aantal van die glasplaatjes met afbeeldingen kan in het apparaat worden geladen en met een wisselmechanisme voor de lens worden gebracht. Vergelijk het met het knopje van de Viewmaster waarmee je de volgende foto kon laten zien.

Deze foto’s werden genomen met stereocamera’s die twee foto’s tegelijkertijd namen. Een alsof je met het linkeroog kijkt en de tweede alsof je met je rechteroog kijkt. De oogafstand bewerkstelligt de dieptewerking. Je ziet of iets dichterbij of verderaf is.

De stereoscoop uit het depot heeft waarschijnlijk toebehoord aan een pastoor-plebaan A.A.M. Westerwoudt die veel gereisd heeft en de indrukken van deze reizen vastlegde via stereofoto’s. Met deze foto’s van hem en van andere reislustige fotografen zijn veel beelden uit vervlogen tijden bewaard gebleven.

Menno Schrijver